Visstraat 9-7
't Jerusalems Kruis
Achter de voorgevel
Het Jeruzalems Kruis
door Henny Molhuysen|
Sommige winkels lijken niet meer op de winkels van vroeger: een etalage met daarnaast een deur om naar binnen te gaan. Zo ook in de Visstraat, maar laten we toch eens een kijkje nemen achter de voorgevel van nr. 7. De paasweek kent vele symbolen; van het palmtakje op palmzondag tot het lege graf van Christus op Pasen. En natuurlijk is er het kruis als een teken voor hetgeen eens op 'Goede Vrijdag' gebeurde. Er zijn in 's-Hertogenbosch verschillende panden die namen hebben die verband houden met de kerk en kerkelijke feestdagen. Het pand Visstraat 7 heet: Het Jeruzalems Kruis. Het Jeruzalems Kruis is een groot kruis, terwijl er op de vier hoeken kleinere kruizen zijn. Het is dan ook geen wonder, dat het huis ook wel genoemd werd: De Vijf Kruizen. Na 1629 kreeg het de naam 'De stad Wesel'. Dit is duidelijk een politieke keuze geweest, want in hetzelfde jaar als 's-Hertogenbosch veroverd werd door Frederik Hendrik nam deze stedebedwinger ook Wesel in. In de negentiende eeuw werd het pand samen met het ernaast gelegen huis (nr. 5: De Rink) één geheel. De firma C.J. Verhulst vestigde er toen een koffiebranderij en een winkel in. In 'Het Jeruzalems Kruis' kwam een grossierderij in koloniale waren, terwijl in 'De Rink' de koffiebranderij was gevestigd. 's-Hertogenbosch was in de tweede helft van de negentiende eeuw een centrum voor koffiebranderijen; verschillende van deze firma's waren in de stad gevestigd. Aan het Hinthamereinde waren twee koffiebranderijen van Swaens, terwijl na de eeuwwisseling ook De Gruyter met een grote koffiebranderij begon. Koffie was echt een volksdrank geworden. Intussen was Adrianus van der Staij (geboren in 1834 in Berlicum) in de koffiebranderij gekomen. Toen hij in juli 1911 overleed was het definitief met de koffiehandel ter plekke gedaan. En de twee panden werden weer gescheiden! Maar duidelijk is aan de bovenzijde van de voorgevel nog te zien dat het eens één pand is geweest. Tot voor twintig jaar zat modemagazijn 'De Zon' in het pand. Toen, in 1973, werd het verbouwd en vestigde zich Cormi, Luxe Lederwaren in de winkel. Opmerkelijk was dat Cormi zich reeds in 1939 in 's-Hertogenbosch vestigde in het ernaast gelegen De Rink! Het was de heer Cornelis Middeldorp (vandaar: Cormi) die vanuit Den Haag in een economisch slechte tijd naar 's-Hertogenbosch kwam. „Toen vader in Den Bosch kwam stonden er legio winkels leeg en hij vertelde dat veel winkeliers voor hun pui op een stoel zaten te wippen”, zei diens zoon in 1973. Één nadeel had de winkel in die dagen nog. Er was slechts een klein stoepje voor de deur en de Visstraat kende een druk verkeer. Dat is inmiddels ook veranderd. De auto's zijn uit dit deel van de straat verbannen en het is voetgangersgebied geworden waar tussendoor zich fietsers en bromfietsers bewegen; soms tot grote verassing - of schrik - van de wandelaars. |
Brabants Dagblad donderdag 31 maart 1994
Bouwhistorie
'Het Jerusalemskruis' (voor 1638)
Visstraat 7-9
|
In het begin van de 16de eeuw lijkt het pand in bezit te zijn van Hendrik Donck. Zijn familie bezit meerdere panden in dit deel van de Visstraat. In de cijnsboeken staat het perceel genoteerd voor een breedte van 23 voet (= 6,61 m), hetgeen overeenkomt met de huidige breedte inclusief de beide zijmuren. Aan de linkerzijde, waar het pand grenst aan het grote perceel van 67½ voet, staan de | 464 |
|
afzonderlijke zijmuren los tegen elkaar. Gedurende een groot deel van de 16de eeuw staat Jan van Helmont aangeschreven als cijnsplichtige. Na hem is dat Lambert Stooters, die ook genoteerd staat bij Visstraat 21 en 23. Het pand is geheel onderkelderd. De 14de-eeuwse kelder is in de 17de eeuw voorzien van nieuwe tongewelven in de dwarsrichting, die steunen op gemetselde gordelbogen. Hij is vanaf de straat toegankelijk. Een deel van de kelder onder het achterhuis van Orthenstraat 4 behoort thans tot het pand. Het opgaande werk is jonger dan de funderingen maar zal nog uit de 15de eeuw dateren. Bij een grondige verbouwing in 1937 is het pand op de kelder en de zijmuren na geheel gesloopt. Het telde toen twee bouwlagen met zolder. | 465 |
Literatuur
CB 1520 f 5; CB 1573 f 1v; M 773.
A. van Drunen, Mosmans
Vischstraat
v.d. Stay (winkel)773. "'t Jerusalems Kruis" of "De vijf Kruisen", vóór 1638. Omstreeks 1640 tijdelijk "De stad Wezel" (die niet lang te voren was ingenomen). De vijf kruisen staan nog op de handelsformulieren van den tegenwoordigen eigenaar. | 51 |
Jan Mosmans, Alph.G.J. Mosmans, Oude namen van huizen en straten te Artikelen
| 1994 |
Henny MolhuysenAchter de voorgevel : Het Jeruzalems KruisBrabants Dagblad donderdag 31 maart 1994 (foto) |
Adresboeken
Visstraat 9
Vischstraat B 72 (????)
| 1865 | J.P. Verhulst (boekhouder) - wed. C.J. Verhulst (winkel. in koloniale waren) |
| 1908 | A. van der Staij (grossier in kol. waren, stoomkoffiebr.) |
Vischstraat 7 (1909)
| 1910 | A. van der Staij (i. C.J. Verhulst) grossier in kol. waren, stoomkoffiebr. |
| 1928 | Dens' Schoenenmagazijn |
| 1943 | F.J Horsthuis (zaak) - F.J. Horsthuis (zaak) - Tricotagehuis 'De Zon' (handel in tricotgoederen) |
Visstraat 9 (19??)
Visstraat 7
Visstraat 7a (????)
| 1928 | W.M. Thomas |
| 1943 | F.M.L. Neijts (bode Pr. Griffie) - W.M.M. Neijts |
Visstraat 7 (19??)
Bossche Encyclopedie |